De oostelijke zwarte neushoorn is één van de grootste dieren van Afrika. Door zijn indrukwekkende hoorns en een topsnelheid van wel 55 kilometer per uur blijven de meeste roofdieren ver uit de buurt. Toch zijn deze hoorns één van de belangrijkste redenen dat het aantal neushoorns in de afgelopen eeuw hard is afgenomen. Daarom helpt Diergaarde Blijdorp om dit ernstig bedreigde hoefdier te beschermen tegen uitsterving.
Diceros bicornis michaeli
± 45 jaar
± 1,6 meter
2,9 - 3,75 meter
800 - 1300 kilogram
De oostelijke zwarte neushoorn is te herkennen aan de twee hoorns voor op de kop en zijn grote, grijsbruine lichaam. De naam ‘zwarte neushoorn’ is dus eigenlijk misleidend. De Nederlandse kolonisten die voor het eerst zagen dat er twee soorten neushoorns in Zuid-Afrika leefden, noemden de ene ‘wijde’ neushoorn, vanwege de vorm van zijn mond. De Engelse kolonisten die later aankwamen verstonden dit als ‘white’ (wit) en noemden daarom de andere soort ‘zwart’ als tegenhanger.
Zwarte neushoorns hebben een puntigere lip dan witte neushoorns, zijn iets kleiner en tillen hun hoofd verder op tijdens het lopen. Net zoals alle andere neushoorns hebben zwarte neushoorns drie hoeven aan hun poten, die sterk genoeg zijn om korte afstanden mee te rennen.
De oostelijke zwarte neushoorn is te vinden in Kenia en Tanzania. Ook in Rwanda is een populatie uitgezet. Vroeger kwam deze ondersoort ook nog verder noordelijk voor, tot aan de grens met Egypte. Oostelijke zwarte neushoorns leven vooral op savannes en struiksavannes, waar genoeg bladrijke planten groeien om te eten.
Net zoals alle neushoorns is de oostelijke zwarte neushoorn een planteneter. Hij gebruikt zijn flexibele, puntvormige bovenlip om takken en bladeren vast te grijpen. De zwarte neushoorn heeft geen voortanden of hoektanden, maar wel platte kiezen die ze helpen om hard plantaardig materiaal te verteren. Hij voedt zich met meer dan 200 verschillende soorten planten, waaronder struiken en lage bomen. Ook hiermee onderscheiden ze zich van witte neushoorns, die vooral gras eten.
In Blijdorp krijgen de zwarte neushoorns takken en rozenbladeren, die de verzorgers in voedselkooien leggen.
Oostelijke zwarte neushoorns zijn in de regel solitaire dieren. Dat betekent dat ze het liefst alleen leven. Ze komen in principe alleen in elkaars buurt als ze willen paren.
Omdat zwarte neushoorns solitair leven, is het neushoornverblijf in Diergaarde Blijdorp opgesplitst in drie gedeeltes, waarvan de verzorgers de deuren open kunnen zetten om de neushoorns toegang te geven tot verschillende perken.
Zwarte neushoorns hebben geen vast paarseizoen. Neushoorns kunnen op elk moment in het jaar samenkomen om te paren. Vaak gaan zulke bijeenkomsten er hard aan toe: mannetjes gebruiken hun hoorns in de strijd om vrouwtjes. Daarbij verwonden neushoorns elkaar soms zo erg, dat ze bezwijken aan hun verwondingen. Een verstandige neushoorn blijft daarom liever uit de buurt van een groter mannetje.
Na de paring verlaten een mannetje en vrouwtje elkaar weer. Het mannetje speelt geen rol bij het grootbrengen van de jongen.
Zwarte neushoorns hebben één van de langste draagtijden van alle zoogdieren: zo’n 15 tot 16 maanden. Bij de geboorte kan een jong wel 45 kilo wegen! Toch blijft het jong dicht bij zijn moeder, die hem beschermt tegen hyena’s, leeuwen en andere neushoorns. Het jong blijft meestal zo’n twee tot vier jaar bij zijn moeder, tot het moment dat zij klaar is om een nieuw jong op te voeden. Daarna stuurt ze hem weg om op zijn eigen hoeven te staan.
Volwassen zwarte neushoorns hebben weinig te vrezen van roofdieren. Ze zijn te groot, zwaar en gevaarlijk voor de grootste roofdieren om aan te vallen. Leeuwen of hyena’s vallen soms wel jonge, zieke of oude dieren aan.
In veel landen in Azië wordt gedacht dat de hoorns van neushoorns helende krachten hebben. Maar de hoorn is gemaakt van keratine, waar ook onze nagels en ons haar van zijn. Het heeft dus geen medische eigenschappen. Toch leveren de hoorns veel geld op via Aziatische markten. In de bewaakte natuurgebieden waar de neushoorns leven komen daarom steeds vaker gewelddadige, goed georganiseerde stroperij-bendes om neushoorns af te schieten en de hoorns mee te nemen.
Op dit moment heeft de oostelijke zwarte neushoorn als status in het wild “Ernstig Bedreigd”. Bescherming van deze reuzen en hun leefgebieden is essentieel om de zwarte neushoorn te behouden.
Om oostelijke zwarte neushoorns te beschermen in het wild, steunt Diergaarde Blijdorp de Save The Rhino Foundation. Deze organisatie zet zich in voor het wereldwijde behoud van neushoorns en hun leefgebied. Eén van hun initiatieven is de Rhino Dog Squad in Kenia, een speciaal getraind hondenteam om stropers en illegale goederen, zoals hoorns, op te sporen. Met deze speurhonden zijn niet alleen de neushoorns, maar ook de lokale bevolking beter beschermd tegen misdaad. Dankzij dit hondenteam is het aantal gestroopte neushoorns fors afgenomen.
Speurhonden zijn niet de enige manier om neushoorns op te sporen. Smart Parks ontwikkelt zenders voor de hoorns, die de bewegingen van neushoorns vastleggen. Aan de signalen die de zenders doorsturen zien rangers of de neushoorn bijvoorbeeld rustig aan het eten is, of dat hij in paniek is. Zo kunnen rangers ingrijpen op het moment dat er stropers op de loer liggen. Om de normale bewegingen van de zwarte neushoorn vast te leggen, testen de ontwikkelaars van Smart Parks hun zenders op de hoorns van de neushoorns in Diergaarde Blijdorp. Met deze data kunnen ze hun zenders nog beter maken voordat ze deze toepassen in het wild.
Zwarte neushoorns in dierentuinen hebben vaak last van een te hoog ijzergehalte in het bloed. Dat kan de voortplantingsorganen beschadigen. Daarom werkt Diergaarde Blijdorp samen met hogescholen, universiteiten en andere dierentuinen om de oorzaak van dit probleem te vinden. Onze verzorgers trainen de zwarte neushoorns om rustig te blijven tijdens het bloedprikken. Hierdoor verzamelen we veel relevante data over hun bloed en hun ijzergehalte!
Diergaarde Blijdorp doet mee aan het Europese populatiemanagement programma van de oostelijke zwarte neushoorn. De coördinator bepaalt op basis van de stamboom van neushoorns in dierentuinen welke dieren het beste aan elkaar gekoppeld kunnen worden voor gezonde nakomelingen. Deze jongen worden op hun beurt weer naar andere dierentuinen verplaatst en vormen zo de volgende generatie. Zo bouwen we een gezonde populatie op als reserve voor de wilde dieren, met als uiteindelijke doel om neushoorns weer terug te brengen in hun natuurlijke leefgebied als de omstandigheden daar gunstig voor zijn.
Ontdek het laatste nieuws over de oostelijke zwarte neushoorn.
